پس از فوت یک شخص، اموال و دارایی‌های او به وراث قانونی منتقل می‌شود. این اموال می‌تواند شامل اموال منقول مانند پول نقد، طلا و جواهرات و همچنین اموال غیرمنقول مانند زمین، خانه و آپارتمان باشد. در برخی موارد، یکی از وراث بدون رضایت و توافق سایر وراث، اقدام به تصرف و بهره‌برداری از ملک ورثه‌ای می‌کند. این تصرف می‌تواند منجر به اختلافات و نزاعات جدی بین وراث شود که برای حل و فصل آن بهتر است از خدمات وکیل مشهد کمک بگیرید.
موضوع تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و نیاز به بررسی دقیق و آگاهی از حقوق و قوانین مرتبط دارد. در این مقاله به بررسی جنبه‌های مختلف تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای می‌پردازیم و راهکارهای قانونی را برای حل و فصل این نوع اختلافات بررسی می‌کنیم. ضمنا اگر نیاز به مشاوره با وکیل حقوقی در مشهد دارید، می‌توانید در همین وب سایت از خدمات حقوقی خانم مریم جلالی استفاده کنید.
ملک ورثه‌ای به چه معناست؟
منظور از ملک ورثه‌ای، ملکی است که متعلق به فرد متوفی بوده و پس از فوت او، بر اساس قوانین ارث و انحصار وراثت به بازماندگان او منتقل می‌شود. این ملک می‌تواند شامل انواع اموال غیرمنقول مانند زمین، خانه و آپارتمان باشد. انتقال مالکیت این املاک به وراث بر اساس قوانین مشخصی صورت می‌گیرد که در قوانین ارث و انحصار وراثت تعریف شده است. با توجه به اهمیت این موضوع، وکیل ملکی در مشهد نقش موثری در حل اختلافات تصرف عدوانی ورثه‌ای دارد. تا زمانی که تقسیم قانونی اموال انجام نشده باشد، این ملک به عنوان ملک ورثه‌ای شناخته می‌شود و به صورت مشاع در اختیار تمام وراث قرار دارد. این بدان معناست که هر یک از وراث حق استفاده از ملک را دارند، اما مالکیت آن به صورت مشترک و غیرقابل تفکیک است. در مواردی که یکی از وراث بدون رضایت و توافق سایر وراث، اقدام به تصرف و استفاده انحصاری از ملک می‌کند، این عمل به عنوان تصرف عدوانی تلقی می‌شود. در چنین شرایطی، سایر وراث می‌توانند از فرد متصرف به دلیل تصرف عدوانی شکایت کنند و حقوق خود را در رابطه با دعاوی ملکی از طریق مراجع قانونی پیگیری کنند.
تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای چیست؟
تصرف عدوانی ورثه‌ای به وضعیتی گفته می‌شود که یکی از وراث یا فردی غیر از وراث، بدون رضایت سایر وراث و بدون داشتن حق قانونی، اقدام به تصرف و استفاده انحصاری از ملکی می‌کند که از فرد متوفی به جا مانده و هنوز بین وراث تقسیم نشده است. این اموال می‌توانند شامل انواع اموال غیرمنقول مانند زمین، خانه و آپارتمان باشند که پس از مرگ متوفی به صورت مشاع در اختیار تمامی وراث قرار می‌گیرند. تصرف عدوانی در قوانین اسلامی و حقوقی جرم محسوب می‌شود و اگر این تصرف بدون مجوز و خلاف قانون باشد، وراث حق دارند به مراجع قضایی شکایت کنند. اگر در دادگاه ثابت شود که تصرف به صورت عدوانی و غیرقانونی بوده است، دادگاه دستور به رفع تصرف و بازگرداندن ملک به حالت اولیه خواهد داد. علاوه بر این، دادگاه ممکن است برای فرد متصرف مجازات‌هایی نیز در نظر بگیرد. همچنین وراث می‌توانند دعوای خلع ید را علیه متصرف به دادگاه ارائه دهند. در این شرایط، دادگاه پس از بررسی و صدور حکم، دستور به رفع تصرف از کل ملک خواهد داد. این حکم به گونه‌ای اجرا می‌شود که تصرف غیرقانونی فرد متصرف مطابق با مقررات تصرف در املاک مشاعی به پایان برسد و حقوق تمامی وراث رعایت شود.
آشنایی با انواع تصرف عدوانی ملک موروثی
تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که هر یک از آن‌ها شرایط و پیگیری‌های خاص خود را دارند. در ادامه به بررسی انواع نوع تصرف عدوانی می‌پردازیم:
1. تصرف عدوانی حقوقی
تصرف عدوانی حقوقی زمانی رخ می‌دهد که یکی از وراث یا فردی دیگر بدون رضایت سایر وراث اقدام به تصرف ملک ورثه‌ای کند. در این نوع از تصرف، دادگاه‌های عمومی مسئول رسیدگی به شکایت وراث می‌باشند. هدف اصلی دادگاه در این موارد رفع تصرف غیرقانونی و بازگرداندن ملک به حالت قبل از تصرف است. دادگاه عمومی در این موارد بدون تعیین مجازات برای متصرف، فقط حکم به رفع تصرف عدوانی صادر می‌کند. برای اینکه پرونده به عنوان تصرف عدوانی حقوقی شناخته شود، باید شرایط زیر وجود داشته باشد:
- ملک باید غیرمنقول باشد.
- تصرف عدوانی باید با زور و اجبار صورت گرفته باشد.
- وراث باید خودشان سابقه تصرف ملک را داشته باشند.
- فرد متصرف نباید پیش از این سابقه تصرف در ملک را داشته باشد.
2. تصرف عدوانی کیفری
تصرف عدوانی کیفری هنگامی مطرح می‌شود که علاوه بر شرایط حقوقی، عنصر کیفری نیز در تصرف وجود داشته باشد. در این نوع تصرف، دادگاه‌های کیفری مسئول بررسی و رسیدگی به شکایت وراث هستند. علاوه بر رفع تصرف غیرقانونی، دادگاه کیفری برای متصرف مجازاتی نیز تعیین می‌کند. این مجازات می‌تواند شامل حبس، جریمه نقدی یا مجازات‌های دیگر باشد. در این موارد، دادگاه علاوه بر بازگرداندن ملک به وراث، به دنبال تنبیه فرد متصرف نیز هست تا از تکرار چنین رفتارهایی جلوگیری کند. شرایط لازم برای تصرف عدوانی کیفری شامل همان شرایط حقوقی (غیرمنقول بودن ملک، تصرف با زور و اجبار، سابقه تصرف وراث و عدم سابقه تصرف متصرف) است، اما در اینجا دادگاه به جرم کیفری و تخلف جدی‌تر نگاه می‌کند و به همین دلیل برای متصرف مجازات در نظر می‌گیرد.
در هر دو نوع تصرف، هدف اصلی دادگاه بازگرداندن حق به وراث و رفع تصرف غیرقانونی است، اما تفاوت عمده آن‌ها در نوع مجازاتی است که برای فرد متصرف در نظر گرفته می‌شود.
طرح دعوا علیه وارث متصرف
زمانی که ارثیه بین وراث تقسیم نشده است، هیچ‌کدام از آن‌ها بدون رضایت سایر وارثین حق تصرف در آن را ندارند. با این حال، اگر یکی از وراث بدون اجازه دیگران اقدام به تصرف در مال موروثی کند، سایر وراث می‌توانند علیه او دعوا طرح کنند. در چنین شرایطی، امکان شکایت کیفری علیه وارث متصرف وجود ندارد، زیرا او خود یکی از مالکان ملک ورثه‌ای محسوب می‌شود. به همین دلیل، مناسب‌تر است که دعوای تصرف عدوانی در دادگاه‌های حقوقی مطرح شود.
مراحل طرح دعوا علیه وارث متصرف
1. جمع‌آوری مدارک و شواهد: وراث ابتدا باید مدارک و اسنادی که نشان‌دهنده مالکیت مشترک آنان بر ملک ورثه‌ای است را جمع‌آوری کنند. این مدارک می‌تواند شامل اسناد مالکیت، گواهی انحصار وراثت و مدارک هویتی وراث باشد.
2. تنظیم دادخواست: وراث باید دادخواستی تنظیم کنند که در آن به وضوح تصرف غیرمجاز وارث متصرف و درخواست رفع تصرف ذکر شده باشد. در این دادخواست، باید جزئیات ملک موروثی و نحوه تصرف غیرمجاز توضیح داده شود.
3. ثبت دادخواست در دادگاه حقوقی: دادخواست باید در دادگاه حقوقی محل وقوع ملک موروثی ثبت شود. دادگاه پس از بررسی اولیه مدارک، ممکن است جلسه‌ای برای رسیدگی به دعوا تعیین کند.
4. حضور در جلسه دادگاه: در جلسه دادگاه، وراث باید مدارک و شواهد خود را ارائه دهند و تصرف غیرمجاز وارث متصرف را اثبات کنند. وارث متصرف نیز فرصت خواهد داشت تا دفاعیات خود را مطرح کند.
5. صدور حکم: پس از بررسی مستندات و شنیدن دفاعیات طرفین، دادگاه حکم خود را صادر می‌کند. در این موارد، دادگاه حقوقی می‌تواند حکم به رفع تصرف از ملک موروثی و بازگرداندن آن به حالت قبل از تصرف بدهد. همچنین، دادگاه ممکن است وارث متصرف را به پرداخت اجرت‌المثل استفاده از ملک ملزم کند.
تفاوت طرح دعوا و طرح شکایت تصرف عدوانی وراثت
تفاوت اصلی بین طرح دعوا و طرح شکایت در دادگاه رسیدگی‌کننده و نوع حکم صادره است. در دعاوی حقوقی که در دادگاه‌های حقوقی مطرح می‌شود، هدف اصلی رفع تصرف غیرمجاز و بازگرداندن حق مالکیت به وراث است و مجازات کیفری در نظر گرفته نمی‌شود. در مقابل، شکایت کیفری مربوط به تصرف اموال دیگران توسط افرادی غیر از وراث است و در دادگاه‌های کیفری بررسی می‌شود که می‌تواند مجازات کیفری برای متصرف داشته باشد.
در صورت تصرف توسط غیر وراث
اگر فردی غیر از وراث ملک ورثه‌ای را تصرف کند، وراث می‌توانند با ارائه سند مالکیت علیه او شکایت کنند. در صورت عدم وجود سند مالکیت، وراث باید دعوای تصرف عدوانی سهم‌الارث را مطرح کنند. دادگاه در این موارد به رفع تصرف و بازگرداندن ملک به وراث حکم می‌دهد.
نحوه اثبات تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای
برای اثبات تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای، شرایط و ضوابط مشخصی باید رعایت شود. این شرایط به منظور تضمین حقوق وراث و جلوگیری از تصرف غیرقانونی اموال موروثی توسط افراد غیرمجاز تعیین شده‌اند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین شرایط اشاره می‌کنیم:
اموال غیرمنقول: تصرف عدوانی باید بر روی اموال غیرمنقول صورت گرفته باشد. اموال غیرمنقول به اموالی گفته می‌شود که قابلیت جابه‌جا شدن ندارند، مانند زمین، خانه، آپارتمان و امثال آن. اموال منقول مانند خودرو، پول نقد و اشیای قابل حمل، نمی‌توانند موضوع دعوای تصرف عدوانی قرار گیرند.
اثبات تصرف قبلی: خواهان یا شاکی باید مدارک و مستنداتی ارائه دهد که نشان دهد پیش از تصرف عدوانی، خود او یا دیگر وراث بر ملک موروثی تصرف داشته‌اند. اثبات تصرف قبلی برای دادگاه اهمیت زیادی دارد و بدون ارائه این مدارک، نمی‌توان مجازات متصرف عدوانی را از دادگاه مطالبه نمود.
گواهی انحصار وراثت: وراث باید پیش از طرح دعوای تصرف عدوانی، گواهی انحصار وراثت را به دادگاه ارائه دهند. این گواهی ثابت می‌کند که وراث حق قانونی تصرف در ملک موروثی را دارند. برای دریافت این گواهی، باید دادخواستی به شورای حل اختلاف ارسال شود و مراحل قانونی آن طی شود.
ذکر نام تمامی وراث: در دادخواست انحصار وراثت، نام تمامی وراث باید به طور کامل ذکر شود، حتی اگر تعدادی از وراث ارث خود را بخشیده باشند. این مسئله در اصل موضوع خللی وارد نمی‌کند، اما به هر حال نام تمامی وراث باید در دادخواست قید شود.
نمونه دادخواست تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای
تقدیم دادخواست به صورت صحیح و بدون نواقص شرط ابتدایی شروع دادرسی است که زیر نمونه آن را بیان می‌کنیم. در این دادخواست تصرف عدوانی ملک ورثه‌ای، صرفاً مدارکی ذکر می‌شود که برای اثبات موضوع کافی است، لکن اگر غیر از مدارک فوق هر دلیل دیگری دارید که در جهت اثبات تصرفات خود و غیرقانونی بودن تصرفات خوانده مفید باشد، می‌توانید در فهرست دلایل و مدارک بدان استناد کنید.
مشخصات خواهان:
- نام: ………………….
- نام خانوادگی: ………………….
- نام پدر: ………………….
- سن: ………………….
- شغل: ………………….
- محل اقامت: ………………….
مشخصات خوانده:
- نام: ………………….
- نام خانوادگی: ………………….
- نام پدر: ………………….
- سن: ………………….
- شغل: ………………….
- محل اقامت: ………………….
مشخصات وکیل خواهان:
- نام: ………………….
- نام خانوادگی: ………………….
- نام پدر: ………………….
- سن: ………………….
- شغل: ………………….
- محل اقامت: ………………….
خواسته و بهای خواسته:
تقاضای رفع تصرف و قلع و قمع بنا، مقوم به ……………… ریال و اجرت المثل ایام تصرف، مقوم به ……………… ریال به انضمام کلیه خسارات قانونی همراه با تقاضای صدور دستور موقت.
دلایل و منضمات:
- کپی مصدق سند مالکیت یا قولنامه
- معاینه و تحقیق محلی با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری
شرح خواسته:
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان ………………….
احتراماً به استحضار می‌رساند:
به موجب سند مالکیت شماره ………………..، ………………. دانگ پلاک ثبتی …………………./ ……………….. بخش ……………….. واقع در ……………….. متعلق به اینجانب می‌باشد. نظر به اینکه خوانده/خواندگان بدون اذن و اجازه اینجانب پلاک ثبتی مذکور را در تصرف غاصبانه خود گرفته و با وصف مراجعات مکرر از رفع تصرفات عدوانی و قلع و قمع بنای بدون مجوز خوانده/خواندگان جزء پلاک ثبتی فوق‌الذکر و اجرت المثل ایام تصرف از تاریخ ……………….. لغایت صدور حکم به میزان ……………….. ریال به انضمام کلیه خسارات و هزینه دادرسی مورد استدعاست.
