در بسیاری از پرونده‌های کیفری، شاکی از حق خود برای پیگیری قانونی صرف‌نظر کرده و به نفع متهم تصمیم می‌گیرد. این رضایت می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله مصالح شخصی، اجتماعی یا حتی عاطفی اتخاذ شود. اما این گذشت شاکی چه اثراتی بر حکم دادگاه دارد و در چه مواردی ممکن است قابل اعمال باشد؟ برای دریافت اطلاعات بیشتر و مشاوره حقوقی دقیق در این زمینه، می‌توانید با مریم جلالی مشاوره داشته باشید. وی به‌عنوان وکیل در تهران، آماده است تا شما را در مسائل قانونی خود راهنمایی کند.
گذشت شاکی در آیین قانون دادرسی
طبق ماده 105 قانون مجازات اسلامی، شاکی می‌تواند در هر مرحله‌ای از فرآیند دادرسی از شکایت خود صرف‌نظر کند و در صورت وقوع گذشت، دادگاه موظف است پرونده را مختومه کند. این موضوع حتی در مرحله‌ای که حکم قطعی صادر شده باشد نیز ممکن است. در واقع، گذشت شاکی در مواردی چون سرقت‌های جزئی، ضرب و جرح‌های غیر عمدی و برخی جرائم مشابه، تاثیر مستقیمی بر روند دادرسی دارد و می‌تواند منجر به تعدیل مجازات یا توقف آن شود. البته باید به این نکته توجه شود که گذشت شاکی مختص جرایم قابل گذشت است و در صورت تایید دادگاه شاکی می‌تواند از موارد جرایم غیرقابل گذشت نیز اعلام رضایت کند. اگر در مواجهه با چنین پرونده‌ای هستید و نیاز به مشاوره حقوقی دارید، می‌توانید با وکیل در غرب تهران مشاوره داشته باشید تا در خصوص روند قانونی گذشت شاکی و آثار آن بر پرونده شما اطلاعات دقیق‌تری دریافت کنید.
جرایم قابل گذشت به جرایمی اطلاق می‌شود که شاکی، یعنی فردی که از جرم متضرر شده، می‌تواند از پیگیری شکایت خود صرف‌نظر کرده یا درخواست توقف دادرسی کند. در همین راستا، رضایت شاکی در پرونده کیفری موجب خاتمه آن پرونده می‌شود. این جرائم معمولاً از دسته جرائمی هستند که جنبه عمومی ندارند و تنها به حقوق خصوصی افراد آسیب وارد می‌کنند.
انواع جرایم قابل گذشت
جرایم قابل گذشت عمدتاً شامل جرایمی هستند که در آن‌ها به‌طور مستقیم به فرد آسیب وارد شده است و دادگاه تنها در صورت رضایت شاکی می‌تواند ادامه فرآیند دادرسی را متوقف کند. برخی از این جرائم عبارتند از:
- ضرب و جرح ساده: در صورتی که آسیب‌دیدگی فرد به‌حدی نباشد که نیاز به مجازات سنگین داشته باشد، شاکی می‌تواند از شکایت خود صرف‌نظر کند.
- سرقت‌های کوچک: در سرقت‌هایی که ارزش مالی پایین دارند و به‌طور مستقیم به فرد آسیب نمی‌زنند، شاکی ممکن است از ادامه شکایت خود منصرف شود.
- توهین و افترا: جرایم توهین‌آمیز یا افتراهایی که به حیثیت فرد آسیب وارد می‌کنند، از جمله جرایم قابل گذشت هستند. در صورتی که شاکی از شکایت خود صرف‌نظر کند یا طرفین به مصالحه برسند، دادگاه ممکن است پرونده را مختومه کند.
- تهدید: در صورتی که تهدید صورت‌گرفته به‌طور جدی برای فرد خطرناک نباشد یا فرد تهدید‌شده از شکایت خود گذشت کند، این جرم نیز می‌تواند به‌عنوان جرم قابل گذشت شناخته شود.
- رشوه‌خواری‌های کوچک: رشوه‌هایی که در سطح کوچک یا برای امور جزئی پرداخت می‌شوند، در صورتی که شاکی از شکایت خود منصرف شود، ممکن است تحت پوشش جرم قابل گذشت قرار گیرد.
- آزارهای لفظی: آزارهای لفظی و توهین‌هایی که به‌طور مستقیم به فرد وارد شده‌اند اما جنبه تهدید یا آسیب فیزیکی ندارند، در صورت گذشت شاکی ممکن است به‌عنوان جرم قابل گذشت شناخته شوند.
- آسیب به اموال: در مواردی که آسیب به اموال فرد جزئی باشد (مانند شکستن شیشه خودرو یا خراب کردن وسایل شخصی) و بدون ضرر مالی چشمگیر، شاکی می‌تواند از پیگیری شکایت خود گذشت کند.
- جرایم خانوادگی: بسیاری از جرایم که در داخل خانواده رخ می‌دهند و باعث آسیب به یکی از اعضای خانواده می‌شوند، در صورتی که شاکی (عضو خانواده) از شکایت خود صرف‌نظر کند، ممکن است قابل گذشت باشند. این نوع جرایم ممکن است شامل خشونت‌های خانگی یا تهدیدهای خانوادگی باشد.
- تخریب‌های جزئی: اگر فردی به‌طور عمدی یا غیرعمدی به اموال دیگری آسیب وارد کند، ولی میزان خسارت جزئی باشد، شاکی می‌تواند از شکایت خود صرف‌نظر کند.
تاثیر گذشت شاکی در جرایم قابل گذشت
با توجه به قانون مجازات اسلامی، رضایت شاکی در بسیاری از جرایم قابل گذشت می‌تواند موجب توقف پیگیری قضائی و در نهایت صدور حکم به نفع متهم شود. در چنین مواردی، دادگاه با درخواست شاکی موافقت کرده و پرونده مختومه می‌شود. این نوع جرایم اغلب جنبه خصوصی دارند و تنها شاکی است که می‌تواند از شکایت خود چشم‌پوشی کند. اما در صورتی که جرم ارتکابی، جنبه عمومی یا خطرناک داشته باشد و علاوه بر زیان شاکی، به جامعه نیز آسیب وارد کرده باشد، رضایت شاکی نمی‌تواند موجب توقف مجازات یا حبس تعزیری شود. برای مثال، در پرونده‌های مربوط به تصادف منجر به جرح یا فوت، حضور وکیل دیه در تهران می‌تواند به خانواده متوفی یا مصدوم کمک کند تا حقوق قانونی خود را حتی پس از رضایت یا توافقات اولیه پیگیری کنند. این نکته مهم است چون گاهی اوقات جنبه عمومی جرم، از حوزه توافقات شخصی فراتر می‌رود.
به عبارت دیگر، حتی اگر شاکی از شکایت خود صرف‌نظر کند، دادگاه ممکن است حکم به مجازات تعزیری متهم صادر کند. در بسیاری از پرونده‌های دعاوی کیفری، تاثیر رضایت شاکی بر حبس تعزیری قابل توجه است و در جرایم ساده‌تر و کم‌خطرتر، دادگاه پس از دریافت رضایت شاکی، ممکن است حکم به کاهش یا حتی بخشش مجازات صادر کند. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که در برخی جرایم تعزیری، گذشت شاکی ممکن است موجب کاهش مدت حبس، تغییر نوع مجازات یا حتی تعلیق مجازات شود.
انواع جرایم غیرقابل گذشت
جرایم غیرقابل گذشت به جرایمی اطلاق می‌شود که حتی در صورت رضایت شاکی یا گذشت او، پیگیری قضائی و مجازات برای متهم ادامه می‌یابد. این جرائم به‌طور عمده دارای جنبه عمومی و تأثیر منفی بر جامعه هستند، و به همین دلیل حتی در صورت رضایت شاکی نیز امکان عفو یا توقف مجازات وجود ندارد. در این‌گونه موارد، دستگاه قضائی موظف است به‌طور مستقل پیگیری‌های قضائی را ادامه دهد. برای دریافت مشاوره و راهنمایی در خصوص پیگیری پرونده‌های کیفری، می‌توانید با وکیل کیفری در غرب تهران مشاوره داشته باشید.
- قتل عمد
- تجاوز به عنف
- سرقت‌های مسلحانه
- رشوه‌خواری‌های کلان
- قتل غیرعمد (در صورت وجود جنبه عمومی)
- آسیب‌های جدی به جسم یا روح
- قاچاق مواد مخدر
- فساد اقتصادی
- تروریسم
- تخریب اموال عمومی
- توهین به مقامات رسمی
- تهدیدات امنیت ملی
- نظارت و تخریب محیط زیست
تأثیر گذشت شاکی بعد از صدور حکم قطعی
طبق قانون مجازات اسلامی و تغییرات جدید در قوانین کیفری، گذشت شاکی بعد از صدور حکم قطعی دارای اثرات خاصی است. در بسیاری از موارد، حتی اگر حکم قطعی صادر شده باشد، گذشت شاکی می‌تواند تأ‌ثیراتی بر اجرای حکم و میزان مجازات داشته باشد. این مسئله به‌ویژه در جرایم قابل گذشت اهمیت پیدا می‌کند.
در جرایم قابل گذشت:
برای جرایم قابل گذشت، شاکی می‌تواند بعد از صدور حکم قطعی نیز از شکایت خود صرف‌نظر کرده و در این صورت، دادگاه می‌تواند مجازات را کاهش دهد یا حتی حکم به توقف اجرای مجازات صادر کند. به‌عبارت دیگر، اگر شاکی از پیگیری شکایت خود منصرف شود، دادگاه در مراحل اجرائی می‌تواند تصمیم به کاهش یا تغییر مجازات بگیرد.
در جرایم غیرقابل گذشت:
در جرایم غیرقابل گذشت که جنبه عمومی دارند (مانند قتل عمد، تجاوز، تروریسم و سایر جرایم خطرناک)، حتی اگر شاکی از شکایت خود گذشت کند، این گذشت تأثیری در اجرای مجازات نخواهد داشت. در این‌گونه جرایم، دستگاه قضائی به‌طور مستقل پیگیری پرونده را ادامه می‌دهد و رضایت شاکی نمی‌تواند مانع از اجرای حکم قطعی شود.
در مورد تخفیف مجازات:
در صورتی که شاکی بعد از صدور حکم قطعی گذشت کند، دادگاه ممکن است در جرایم قابل گذشت برای کاهش مجازات، به‌ویژه مجازات‌های زندان یا حبس تعزیری، تصمیم‌گیری کند. این کاهش مجازات به‌عنوان یکی از عوامل تخفیف‌دهنده در نظر گرفته می‌شود.
اثر رضایت شاکی در مرحله اجرای حکم:
حتی اگر حکم قطعی صادر شده باشد، در مرحله اجرای حکم (مثل دوران حبس یا اجرای جزای نقدی)، اگر شاکی گذشت کند و رضایت خود را اعلام نماید، دادگاه می‌تواند درخواست شاکی را در نظر بگیرد و مجازات را متوقف یا تعدیل کند. البته این تصمیم بستگی به نوع جرم و شرایط خاص پرونده دارد.
رضایت بی قید و شرط در پرونده کیفری
رضایت بی قید و شرط در پرونده‌های کیفری به معنای آن است که شاکی بدون هیچ‌گونه شرطی از پیگیری شکایت خود صرف‌نظر کرده و به متهم اجازه می‌دهد که بدون مواجهه با مجازات یا ادامه دادرسی، پرونده را خاتمه دهد. این نوع رضایت در برخی جرایم خاص، مانند جرایم قابل گذشت، می‌تواند تأثیرات زیادی بر روند پرونده و مجازات داشته باشد. اعلام رضایت در پرونده کیفری ممکن است به‌ویژه در زمانی که شاکی از شکایت خود صرف‌نظر کند، موجب تغییرات چشمگیری در نحوه پیگیری قضائی و میزان مجازات شود.
نتیجه‌گیری
در نهایت، رضایت بی‌قید و شرط و اعلام گذشت در پرونده کیفری می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر روند دادرسی و مجازات متهم داشته باشد. این رضایت در جرایم قابل گذشت به شاکی این امکان را می‌دهد که بدون ادامه پیگیری قضائی، به پرونده خاتمه دهد. در حالی که در جرایم غیرقابل گذشت، اعلام رضایت یا گذشت شاکی تأثیری بر اجرای مجازات نخواهد داشت، اما در بسیاری از موارد، می‌تواند موجب تخفیف مجازات یا توقف دادرسی در مراحل اولیه شود.
سوالات متداول1.آیا اعلام رضایت در پرونده کیفری پس از صدور حکم قطعی امکان‌پذیر است؟
بله، اعلام رضایت یا گذشت شاکی پس از صدور حکم قطعی ممکن است، اما تأثیر آن بستگی به نوع جرم و شرایط پرونده دارد. در برخی جرایم قابل گذشت، این رضایت می‌تواند موجب کاهش یا توقف اجرای مجازات شود.
2.چه تفاوتی بین رضایت بی‌قید و شرط و رضایت مشروط در پرونده‌های کیفری وجود دارد؟
رضایت بی‌قید و شرط به معنای آن است که شاکی بدون هیچ شرطی از شکایت خود صرف‌نظر می‌کند، در حالی که رضایت مشروط ممکن است به رعایت شرایط خاصی از سوی متهم مشروط باشد، مانند عذرخواهی یا پرداخت خسارت.
3.آیا اعلام رضایت در پرونده‌های کیفری باعث توقف دادرسی می‌شود؟
در بسیاری از جرایم قابل گذشت، اعلام رضایت شاکی باعث توقف دادرسی و کاهش یا توقف مجازات می‌شود. اما در جرایم غیرقابل گذشت، رضایت شاکی تأثیری در ادامه روند دادرسی و اجرای مجازات ندارد.
4.آیا شاکی می‌تواند پس از اعلام رضایت از آن منصرف شود؟
معمولاً پس از اعلام رضایت بی‌قید و شرط، شاکی نمی‌تواند از آن منصرف شود. با این حال، در شرایط خاص ممکن است دادگاه تصمیم بگیرد که از رضایت صرف‌نظر شود.
5.آیا اعلام رضایت در پرونده‌های کیفری تاثیری در کاهش مجازات دارد؟
بله، در برخی جرایم قابل گذشت، اعلام رضایت شاکی می‌تواند موجب کاهش مجازات متهم، مانند کاهش مدت حبس یا تبدیل مجازات به مجازات‌های جایگزین شود.
